LOKALNA PLATFORMA NA RZECZ ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADÓW (ZPO)

LOKALNA PLATFORMA NA RZECZ ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADÓW (ZPO)

Zgodnie z dyrektywą ramową o odpadach (Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającą niektóre dyrektywy), będącą kluczowym aktem prawa UE w dziedzinie gospodarki odpadami, dążeniem UE jest stworzenie „społeczeństwa recyklingu”, którego celem będzie „unikanie wytwarzania odpadów oraz wykorzystywanie odpadów jako zasobów”. Zgodnie z tą Dyrektywą, każdy kto podejmuje działalność powodującą powstawanie odpadów w pierwszej kolejności powinien zapobiegać ich powstawaniu, jeżeli to jest niemożliwe ograniczyć ich powstawanie. Następnym krokiem powinno być ponowne wykorzystanie poddanie recyklingowi i odzyskowi, a w ostateczności odpady należy utylizować, unieszkodliwiać. 

Ogólne ramy zapobiegania powstawaniu odpadów na poziomie krajowym ustala Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO), który ma za zadanie uszczegółowienie w jednym dokumencie działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów zarówno na poziomie krajowym, jak i na poziomie województw.

Art. 17 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1587 ze zm.) transponującej przepisy dyrektywy ramowej o odpadach, ustanawia następującą hierarchię sposobów postępowania z odpadami:

1. zapobieganie powstawaniu odpadów,
2. przygotowywanie do ponownego użycia,
3. recykling,
4. inne procesy odzysku,
5. unieszkodliwianie.

ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 33 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, jako zapobieganie powstawaniu odpadów należy rozumieć środki zastosowane w odniesieniu do produktu, materiału lub substancji, zanim staną się one odpadami, zmniejszające:

1. ilość odpadów, w tym również przez ponowne użycie lub wydłużenie okresu dalszego używania produktu,
2. negatywne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko i zdrowie ludzi,
3. zawartość substancji szkodliwych w produkcie i materiale.

Zapobieganie powstawaniu odpadów jest uzależnione od wielu czynników, które nie mają bezpośredniego związku z gospodarowaniem odpadami, ale powiązane są np. ze wzrostem gospodarczym, stopniem wdrożenia przez przedsiębiorców najlepszych dostępnych technik (BAT), jak również poziomem zamożności społeczeństwa. Na ilość wytwarzanych odpadów mają też wpływ wzorce konsumpcji i świadomość ekologiczna.

Zapobieganie powstawaniu odpadów powinno być realizowane już na etapie projektowania wyrobu (ekoprojektowanie), a także w fazie jego produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji. Postępowanie to powinno dotyczyć zarówno procesów produkcyjnych jak i, uwzględniając specyfikę działalności, procesów innych niż produkcyjne np. usługi.

Odpady, które każdy z nas wyrzuca każdego dnia, trafiają na wciąż powiększające się składowiska odpadów. Kosztami ich utrzymania jesteśmy obciążani my wszyscy.

WEDŁUG STATYSTYK GUS, PRZECIĘTNY POLAK „PRODUKUJE” PONAD 350 KG ODPADÓW ROCZNIE!

CIEKAWOSTKI

• Każda szklana butelka ponownie wprowadzona do obiegu pozwała zaoszczędzić energię potrzebną do świecenia 100-watowej żarówki przez 4 godziny,
• Każdy z nas wyrzuca w ciągu roku około 56 opakowań szklanych nadających się w pełni do ponownego wykorzystania,
• Wyprodukowanie 1 tony papieru wymaga ścięcia 17 drzew,
• Rzucona w lesie butelka plastikowa rozłoży się w ziemi po 500 latach, guma do żucia po 5 latach, a niedopałki papierosów po 2 latach,
• Butelki, torebki śniadaniowe bądź torby na zakupy stanowią ok. 7% masy wszystkich śmieci,  zajmują dużo miejsca, jest to niemal 30% wszystkich odpadów,
• Energia odzyskana z przetworzenia jednej torby plastikowej pozwala np. przez 10 minut oświetlać pokój 60-watową żarówką,
• Stal i aluminium pochodząca z recyklingu opakowań metalowych może krążyć (być przetwarzana) w nieskończoność – bez utarty jakości surowca,
• Z 35 plastikowych butelek można wyprodukować bluzę z polaru. Dzięki recyklingowi oszczędzasz surowce i energię,
• W Polsce rocznie marnuje się blisko 9 mln ton żywności. Kupuj tylko tyle jedzenia, ile na pewno zjesz,
• Polska wydaje 16 mln złotych rocznie na oczyszczanie lasów ze śmieci. Nie wywoź śmieci do lasu!
• Styropianowa tacka rozkłada się 500 lat. Jeśli kupujesz obiad na wynos, weź ze sobą opakowanie wielorazowego użytku,
• Jedna bateria z zegarka elektronicznego może zatruć aż 400 litrów wody. Nie wyrzucaj baterii do kosza. Oddawaj je w punkcie zbiórki albo wrzucaj do specjalnego pojemnika w sklepie,
• Foliowa torba rozkłada się ok. 300 lat. Na zakupy zawsze zabieraj własną torbę wielokrotnego użytku.

KILKA PROSTYCH ZASAD, KTÓRYMI WSZYSCY POWINNIŚMY KIEROWAĆ SIĘ,

ABY ZMNIEJSZYĆ ILOŚĆ ODPADÓW:

• Kupuj odpowiedzialnie - Ruszając na zakupy pamiętajmy, że każdy nasz zakup ma wpływ na stan środowiska naturalnego. Kupując tylko to, co nam potrzebne, możemy nie tylko ograniczyć ilość śmieci, ale również zużycie energii, surowców i wody potrzebnych podczas produkcji.

• Kupuj tyle, ile naprawdę potrzebujesz.
• Weź torbę z domu – Pamiętajmy, żeby na wyprawę do sklepu iść z własną torbą wielokrotnego użytku. Im rzadziej korzystać będziemy z plastikowych toreb dostępnych w każdym markecie, tym mniej śmieci wyląduje w koszu.
• Zwracaj uwagę na daty przydatności do spożycia i wybieraj produkty z długim terminem przydatności do spożycia.
• Unikaj jednorazowych produktów, np. plastikowych sztućców na grilla, papierowych talerzyków czy plastikowych kubeczków. Zamiast zwykłych, jednorazowych baterii stosuj akumulatorki, które można wielokrotnie ładować.
• Wybierz szklaną butelkę zwrotną zamiast butelki plastikowej - szklana butelka może być wykorzystana wielokrotnie.
• Unikaj produktów zapakowanych w wiele warstw opakowań - Podczas codziennych zakupów starajmy się wybierać produkty, które można kupić bez opakowania, np. warzywa, owoce, mięso czy pieczywo. Najlepiej wybierać opakowania wykonane ze szkła i metali. Są to materiały, które można przetwarzać nieskończoną ilość razy.
• Zastanów się przed dokonaniem większego zakupu - Kupując sprzęt RTV/AGD, warto zwrócić uwagę na jego klasę energetyczną i trwałość. Zastanówmy się też, czy będziemy na tyle regularnie korzystać z danego przedmiotu, że warto go kupić. Może zamiast kupować nową kanapę czy fotel, nie lepiej je odświeżyć, np. poprzez wymianę tapicerki.

• Jeśli masz przydomowy ogródek, kompostuj odpady spożywcze.
• Do pakowania drugiego śniadania wykorzystuj pojemniki wielokrotnego użytku.
• Ogranicz ilość zużywanego papieru - wysyłaj korespondencję pocztą elektroniczną zamiast tradycyjnych listów, zrezygnuj z papierowych faktur i rachunków za media i usługi, jeżeli musisz coś wydrukować, to drukuj dwustronnie.
• Jeżeli możesz wymień źródło ciepła na paliwo stałe, na ogrzewanie sieciowe lub gazowe - w ten sposób wyeliminujesz zarówno odpady będące popiołem, jak również ograniczysz emisję substancji szkodliwych.

PRZYGOTOWYWANIE ODPADÓW DO PONOWNEGO UŻYCIA

Zanim cokolwiek wyrzucisz, zastanów się. Rzeczy używane, których już nie potrzebujesz np. meble, sprawny sprzęt AGD, książki, ubrania, zabawki, sprzęty sportowe i dla dzieci możesz oddać komuś, kto ich potrzebuje lub sprzedać. Zasada jest prosta – jeżeli czegoś nie potrzebujesz – podaj to dalej. Jest wiele sposobów, żeby oddać przedmioty, których nie potrzebujemy w dobre ręce. Można skorzystać z internetowych portali z ogłoszeniami lokalnymi lub oddać te rzeczy instytucjom, które przekażą je potrzebującym.

Drugie życie można nadać wielu przedmiotom. Używane ubrania można przerobić,
a używane meble odświeżyć przez wymianę obić, uchwytów, poręczy, czy też przez przemalowanie itp. Nie dość, że nie wytwarza się przy tym nowych odpadów, to można zyskać odnowione, wartościowe przedmioty, z których radość może być taka sama, jeśli nie większa, niż z nowo zakupionych.

ZMNIEJSZENIE ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW

• Do pakowania drugiego śniadania wykorzystuj pojemniki wielokrotnego użytku.
• Naklej na skrzynce informację, że nie życzysz sobie ulotek.
• Jeżeli to możliwe ogranicz ilość zużywanego papieru:
  • wysyłaj korespondencję pocztą elektroniczną zamiast tradycyjnych listów,
  • zrezygnuj z papierowych faktur i rachunków za media i usługi oraz
    z tradycyjnych wyciągów bankowych na rzecz dokumentów przekazywanych w wersji elektronicznej,
  • jeżeli musisz coś wydrukować, to drukuj dwustronnie,
  • tam, gdzie jest to możliwe, wykorzystuj papier wcześniej zapisany jednostronnie.

• Jeżeli możesz, wymień źródło ciepła na paliwo stałe na ogrzewanie sieciowe lub gazowe. W ten sposób wyeliminujesz zarówno odpady popiołu jak również ograniczysz emisję substancji szkodliwych do środowiska,
• Jeśli masz przydomowy ogródek, kompostuj odpady spożywcze, które stanowią 31% wytwarzanych przez Ciebie odpadów. Posłużą do nawożenia Twojego ogrodu,
  a obecna technologia pozwala przechowywać kompost w sposób bezpieczny
  i nieuciążliwy.

PRAWIDŁOWA SEGREGACJA

Recykling to, ogólnie rzecz ujmując, zmniejszenie ilości odpadów poprzez powtórne ich wykorzystanie. Dzięki recyklingowi możemy odzyskać określone surowce, które posłużą przy produkcji nowych produktów. Już podczas robienia zakupów warto zastanowić się nad ilością potrzebnych w domu produktów, po to, by nie generować zbędnych odpadów. Większość rzeczy, które kupujemy, jest wykonanych z surowców, które można odzyskać. Są to między innymi papier, metal, szkło i  plastik. Jeżeli opakowania, które zostają np. po produktach spożywczych, trafią do odpowiednich pojemników, stają się one surowcem, a nie odpadem. Prawidłowa segregacja odpadów pozwala na ich przetworzenie lub bezpieczną utylizację.

Na co należy zwrócić uwagę?

Przede wszystkim na tworzywo, z którego został zrobiony dany odpad, zanim wyląduje on w pojemniku na odpady. Segregację powinno się zacząć u źródła - w miejscu wytworzenia odpadów, to znaczy w domu. Warto zaopatrzyć się w pojemniki o odpowiednich kolorach na różne rodzaje odpadów, co znacznie ułatwia segregację.

Dbanie o środowisko oraz wymogi unijne sprawiły, że segregacja odpadów jest nie tylko proekologiczną postawą mieszkańców, ale przede wszystkim jest koniecznością
i obowiązkiem każdego z nas. Niemniej jednak odpowiednia segregacja śmieci i działanie zgodnie z zasadami jest dla nas bardziej opłacalne. Właściciel nieruchomości, który nie segreguje prawidłowo odpadów komunalnych może zostać obciążony podwójną stawką za gospodarowanie odpadami.

Przepisy Unii Europejskiej obligują wszystkie kraje Unii do osiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. Nieosiągnięcie wymaganych poziomów przez gminę skutkuje nałożeniem wysokich kar finansowych.

Zasady segregacji

Aby prawidłowo sortować odpady należy przestrzegać kilku ważnych zasad:

Worki żółte z napisem „Metale i tworzywa sztuczne”– powinny tu trafiać tworzywa sztuczne oraz metale wszelkiego rodzaju i przeznaczenia. Wrzucimy tutaj zarówno opakowania po produktach spożywczych, jak i puste butelki po szamponach, płynach do czyszczenia, płynach do prania. Do żółtych pojemników do segregacji powinny trafić również tubki po paście do zębów, czyste opakowania ze styropianu np. ze sprzętu RTV-AGD, kartony po soku oraz mleku, zgniecione puszki po napojach oraz żywności, plastikowe worki i torebki.

• Worki lub pojemniki niebieskie z napisem „Papier” – powinny zawierać czyste opakowania z tektury i papieru, papier biurowy, ulotki, czasopisma, zeszyty, kartony. Najważniejsze, aby odpady papierowe trafiające do niebieskiego pojemnika były czyste, suche, nie posiadały resztek jedzenia oraz były niezatłuszczone.
• Pojemniki zielone z napisem „Szkło” – powinny się tu znaleźć puste opakowania ze szkła: butelki, słoiki, szklane pojemniki po kosmetykach, puste szklane butelki po lekach.
• Worki lub pojemniki brązowe z napisem „Bioodpady” – należy do nich wrzucać wszelkie odpady organiczne, które ulegają biodegradacji. Pojemnik na bioodpady powinien zawierać m.in.: trawę, liście, odpady z warzyw i owoców, fusy po kawie, herbacie, skorupki jaj, uschnięte lub zwiędłe kwiaty cięte, rośliny doniczkowe.
• Pojemniki na odpady zmieszane – tutaj powinny się znaleźć wszystkie te odpady, które nie kwalifikują się do żadnego pojemnika wymienionego wyżej. Mogą tu zatem trafić takie śmieci jak: zużyte chusteczki, pieluchy, ręczniki papierowe, resztki mięsa, kości, potłuczone talerze i szklanki, żwirek z kuwet zwierzęcych, zabrudzone opakowania po produktach spożywczych. Nie można do tych pojemników wrzucać m.in.: odpadów budowlanych, sprzętu elektronicznego i elektrycznego, sprzętu AGD, leków, baterii, styropianu, odpadów zielonych.

Czego robić nie wolno:

• Do worka niebieskiego na papier nie wrzucamy brudnego papieru, zużytych chusteczek, ręczników papierowych, zatłuszczonych opakowań papierowych. Zużyte chusteczki, brudne arkusze powinny znaleźć się w pojemniku na odpady zmieszane.
• Puszki, kartony, butelki plastikowe przed wrzuceniem do worka żółtego należy zgnieść, zajmują wtedy znacznie mniej miejsca.
• Słoików czy opakowań np. po jogurtach nie musimy myć, w procesie obróbki zostaną oczyszczone.
• Do worków żółtych nie wrzucamy baterii, sprzętu elektronicznego, puszek i butelek po farbach i olejach, styropianu, pampersów.
• W worku zielonym na szkło powinny się znaleźć tylko szklane opakowania. Talerze, potłuczone szyby, szklanki, szkło hartowane, ceramika, szkło żaroodporne wrzucamy do odpadów zmieszanych.
• Do worków brązowych na bio nie można wrzucać mięsa, kości oraz tłuszczu zwierzęcego. Nie jest to też worek przeznaczony na olej jadalny, odchody zwierzęce, ziemię i kamienie.

KOMPOSTOWANIE

Kompostowanie pozwala zmniejszyć o 30-50% ilość odpadów wywożonych na wysypiska. W przydomowym kompostowniku można przetworzyć nawet 300 kg odpadów w ciągu roku. Właściciele nieruchomości posiadający przydomowy kompostownik odpadów zielonych są zwolnieni z części opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Prawidłowo przygotowany kompost jest przyjemny w dotyku, a zapachem przypomina ściółkę leśną. Uzyskanie odpowiedniego efektu ułatwi stosowanie dziesięciu podstawowych zasad kompostowania:

1. Kompostownik powinien być dostosowany wielkością do potrzeb gospodarstwa domowego,
2. Pojemnik należy umieścić bezpośrednio na naturalnym podłożu, aby umożliwić dostęp do odpadów mikroorganizmom żyjącym w glebie i przyspieszającym naturalne procesy rozkładu materii. Taki pojemnik można zbudować z kamieni, cegieł, drewna lub wykorzystać plastikowe pojemniki z polietylenu o wysokiej gęstości, dzięki którym kompostownik jest mrozoodporny,
3. Jeśli to możliwe, kompostownik powinien stać w zacienionej część ogrodu,
4. Nie wszystkie odpady organiczne nadają się na kompost, trzeba je więc segregować,
5. Im bardziej rozdrobnione odpady, tym szybciej ulegają rozkładowi,
6. Ważne jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności pryzmy kompostowej. Jeśli jest zbyt mokra i zaczyna wydzielać nieprzyjemny zapach, należy do niej dodać odpady wchłaniające wodę, np. tekturowe wytłoczki po jajkach albo papier gazetowy zgnieciony w kulki,
7. W celu przyspieszenia procesu rozkładu można przesypywać kolejne warstwy odpadów zwykłą ziemią ogrodową,
8. Dodana do kompostownika szczepionka bakteryjna, dostępna w sklepach ogrodniczych, zabezpieczy kompost przed nieprzyjemnym zapachem i dodatkowo przyspieszy proces rozkładu,
9. Raz na dwa tygodnie należy wymieszać zawartość kompostownika, żeby umożliwić dopływ powietrza do wszystkich warstw. Proces rozkładu z udziałem tlenu, w przeciwieństwie do beztlenowego gnicia, przebiega bez wydzielania nieprzyjemnego zapachu,
10. Po dodaniu kolejnej porcji odpadów dobrze jest przykryć kompostownik (np. matą słomianą lub workiem z juty), aby nie tracił wilgoci i ciepła.